به گزارش نبض بورس، سیدمحمد هاشمی نژاد تحلیلگر و کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با خبرنگار نبض بورس گفت: برق، آب، گاز از جمله مایحتاج زندگی بشر هستند که به مرور زمان و با شکل گرفتن جوامع متمدن، جایگاه خود را نه تنها از دست نداده بلکه به شاخه‌های مختلقی تقسیم شده اند. تشکیل بورس‌های انرژی، نفت، گاز و برق را می‌توان از جمله این خلاقیت‌های تحسین برانگیز برشمرد که کشور‌های نروژ، آلمان، اتریش، هند و مجارستان از جمله نامداران این قبیل بازار‌ها محسوب می‌شوند.
بورس انرژی اروپا (European Energy Exchange-EEX)، یکی از بازار‌های پیشتاز انرژی در اروپای مرکزی به شمار می‌رود که در شهر لایپزیگ در شرق آلمان واقع است و از ادغام دو بورس انرژی لایپزیگ و بورس انرژی اروپا تشکیل شده است.
محصولات اصلی مورد معامله در قرارداد‌های مشتقه این بورس عبارتند از برق، مجوز‌های انتشار کربن و آلایندگی، محصولات کشاورزی و همچنین قرارداد‌های آتی و اختیار بر روی شاخص و نرخ حمل دریایی.
بورس یورکس که زیر مجموعه دویچ بورس است از جمله سهامداران اصلی بورس انرژی اروپاست. بورس انرژی اروپا علاوه بر سامانه اصلی معاملات، دارای هفت بورس و سامانه معاملاتی زیرمجموعه در نقاط مختلف است که به شرح ذیل معرفی می‌شوند. در ادامه به سه بورس مهم آن پرداخته می‌شود:
Epex Spot بورس معاملات فیزیکی برق: بازاری است که در سکوی معاملاتی آن برق بصورت فیزیکی دادوستد می‌شود. خدمات این سامانه منحصر به مشتریان بازار آلمان، فرانسه، انگلیس، هلند، بلژیک، اتریش، سوئیس و لوگزامبورگ که عمدتا صنایع وابسته به برق فشار قوی هستند و اپراتور‌های خصوصی برق شهری ارائه می‌گردند. پس از انجام معامله، فرآیند تسویه در همان روز انجام و به پایان می‌رسد و یا روز بعد از انجام معامله انجام می‌پذیرد.
EEXAsia: پلتفرم آسیایی بورس انرژی اروپاست که در سنگاپور قرار دارد و فعالان آن بر روی قرارداد‌های آتی و اختیار در سه حوزه انرژی، سنگ آهن، چوب و نرخ حمل دریایی محموله‌های فله متمرکز است. انتخاب هوشمند سنگاپور برای دفتر آسیایی این بورس به دلیل قرار گرفتن سنگاپور در شاهراه عبوری محموله‌های بزرگ سوخت، نفت خام، مواد صنعتی و معدنی فله و رتبه نخست سنگاپور در جابجایی و ذخیره محموله‌های بزرگ کالای فله در منطقه شرق آسیاست. از سوی دیگر وجود یکی از بزرگترین مراکز مالی بین المللی و حضور رقبای بزرگ مانند بورس بین قاره ایی در این بین سنگاپور را به مرکز مهم مبادلات مالی، سهام، کالا و انرژی در منطقه و جهان مبدل کرده است.
Nodal Exchange بازار مشتقه قرارداد‌های آتی و اختیار کالایی است که مدیریت قیمت، اعتبار و عمق بازار امریکای شمالی را پوشش می‌دهد. بزرگترین مجموعه قرارداد‌های آتی برق منطقه ایی (Electric Power Locational Futures) را به کاربران این ناحیه ارائه می‌کند. از جمله قرارداد‌های این بورس در امریکا، قرارداد آتی گاز طبیعی تحویل ترمینال Henry Hub ایالت تگزاس برای پوشش ریسک گاز مصرفی نیروگاه‌ها و صنایع نفت و گاز منطقه است. از جمله قرارداد‌های موجود در پلتفرم این بورس، قرارداد‌های انتشار کربن و قرارداد آتی نرخ حمل جاده ایی است.
این نهاد دارای پلتفرم معاملاتی برق، گاز طبیعی و گاز دی اکسید کربن و ذغال سنگ است و مالک ۵۰ درصد از بورس نقدی انرژی اروپا است.
با توجه به این که ایران دارای منابع انرژی بسیاری از جمله نفت و گاز است و همچنین یکی از بزرگترین تولیدکنندگان در این حوزه محسوب می‌شود، لزوم ایجاد بازاری برای شفاف‌سازی قیمت‌ها و عرضه محصولات دیده می‌شد؛ بنابراین بر اساس قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی، شرکت بورس انرژی تاسیس شد.
ایده تاسیس شرکت بورس انرژی برای انجام معاملات نفت میان وزارتخانه‌های نفت و اقتصاد بود و در سال ۱۳۸۶، معاملات فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی در بازار سرمایه آغاز شد. همچنین با توجه به وجود زیرساخت‌ها در صنعت برق کشور، لزوم راه‌اندازی بورس برق نیز احساس می‌شد. به این ترتیب، شورای عالی بورس و اوراق بهادار در سال ۱۳۹۰، اقدام به راه‌اندازی بورس نفت و برق کرد و سرانجام شرکت بورس انرژی در سال ۱۳۹۱ در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری به ثبت رسید.
بورس انرژی نوعی از بورس کالا است که امکان انجام معاملات حامل‌های انرژی مانند نفت، گاز، برق و سایر حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر این کالا‌ها را فراهم می‌کند. همانند سایر بورس‌ها، خریداران و فروشندگان در بورس انرژی به دادوستد می‌پردازند تا در فضایی رقابتی، قیمت‌های حامل‌های انرژی به تعادل برسد.
بورس انرژی ایران دارای سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی می باشد. در بازار فیزیکی، کالا‌های پذیرفته شده در بورس و در بازار مشتقه، اوراق بهادار مبتنی بر کالا‌های پذیرفته شده در بورس مورد معامله قرار می گیرند.
کالا‌های تک محموله ای و خارج از گونه نیز در بازار فرعی قابلیت معامله دارند. بازار فیزیکی خود شامل سه تابلوی برق، نفت و گاز و تابلوی سایر حامل‌های انرژی و بازار مشتقه شامل سه تابلوی قرارداد سلف موازی استاندارد، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله میباشد. همچنین هر یک از تابلو‌ها دارای دو رینگ داخلی و بینالمللی هستند. در بازار فیزیکی معاملات در قالب قرارداد‌های نقدی، نسیه، سلف، کشف پریمیوم انجام میپذیرند و قرارداد‌های آتی، اختیار معامله و سلف موازی استاندارد و ... نیز قابلیت معامله در بازار مشتقه را دارا میباشند.
از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا ۳۰ مرداد، بیش از پنج میلیارد کیلووات ساعت برق به ارزش ۲۹۸ میلیارد تومان در بورس انرژی دادوستد شد که در مقایسه با دوره مشابه سال قبل، از لحاظ حجمی ۴۴ درصد و از نظر ارزشی ۷۰ درصد رشد داشته است و طبق برنامه ششم توسعه، برق باید در بورس عرضه شود، اما تنها سه درصد برق در بورس انرژی معامله می‌شود.
طبق بررسی‌های انجام شده در بورس انرژی، زیرساخت قانونی و فنی، برای عرضه همه برق تولیدی در بورس فراهم است ضمن اینکه بورس انرژی ایران آمادگی دارد کل برق تولیدی کشور چه مصرف داخلی و چه صادراتی را در بورس عرضه کند. در ادامه به آمار معاملات بازار فیزیکی بورس انرژی در سال ۱۴۰۰ منتهی به ۲۰ مهرماه ۱۴۰۰ پرداخته می‌شود.
آمار معاملات بازار فیزیکی بورس انرژی در سال ۱۴۰۰ منتهی به ۲۰ مهرماه ۱۴۰۰
| ارزش ریالی معامله شده در سال ۱۴۰۰ | حجم کل معامله شده برحسب تن | تقاضا برحسب تن | حجم عرضه برحسب تن |
| 569,826 | 4,214 | 7,739 | 12,207 |
بیشتر بخوانید:
